De Lijdensweg!

Wij citeren* uit het “Woord Vooraf” door Jo Stevens“

in de uitgave “De vernieuwde procedure inzake gerechtelijke verdeling”

*(met de toestemming van Die Keure Professional Publishing & Studipolis, Brugge)

          “Wie ooit meegesleept werd in een procedure van vereffening en verdeling herkend Bleak House in de Dickensiaanse toestanden die hij of zij daar ontmoette. Lange, kostelijke en onvoorspelbare procedures, partijen als een speelbal heen en weer geworpen tussen notarissen en rechters, voortdurend opduikende moeilijkheden en blokkeringsmiddelen.

          Frustratie, ontmoediging, desinteresse en fatalisme door al dit immobilisme zijn gegarandeerd het lot van partijen…

          Uiteindelijk belandt de zaak, na jaren getrek en gesleur, archetypisch bij de jongste medewerker van het kantoor, die met de moed der wanhoop zijn tanden vastbijt in het onoverzichtelijk en steeds verder aanzwellend dossier, en zich eenmaal per jaar dient te verantwoorden tegenover een doorlopend aanzwellende groep van cliënten, nu kinderen en (achter)kleinkinderen, neven en (achter)nichten plichtgetrouw de plaats innemen van hun tijdens het proces ontvallen rechtsvoorgangers om de procedures verder te letten. Totdat hij met een zucht van verlichting en een air van ancien het dossier overlaat aan een nieuwe jongste medewerker...”

Wat de burger erfgenaam moet weten:

Belangrijke regelgeving

bij een gerechtelijke vereffening

en verdeling van een erfenis,

na de aanstelling van een (boedel)notaris

door de rechtbank.

door Jos Suys

www.notarissen-evaluatie.be

Voorschriften en regelgeving welke een notaris, door de rechtbank aangesteld bij een gerechtelijke vereffening en verdeling van een nalatenschap dient toe te passen of te behartigen, is niet voorhanden. Wel heb ik in mijn zoektocht - o.a. in vakbladen en bij auteurs professoren in de BIB te Leuven en op het internet - ontdekt, welke in grote lijnen de taak is van een door de rechtbank aangestelde notaris.

Echter, burgers rechtzoekenden, welke ons hierover aanspreken, hebben geen inzicht op welke wijze de door de rechtbank aangestelde notaris dient te handelen, waardoor het vertrouwen in de aangestelde notaris vlug zoek is en er een (stille of hevige) vijandschap ontstaat tussen cliënt(en) en de aangestelde notaris.

Onderstaande, welke ik hier aanbreng, kan dan ook alleen maar de relatie tussen de notaris en de erfgenaam of erfgenamen gunstig beïnvloeden, wat onze betrachting is.

         Jos Suys, 1 maart 2017

         Voorschriften en regelgeving:

Wij lezen: "De boedelnotaris, door de rechtbank aangesteld, vervult een gerechtelijke opdracht die hem toelaat leidinggevend op te treden bij een gerechtelijke vereffening en verdeling. Hij vermag en is zelfs verplicht zich tot derden te wenden, indien de informatie die partijen hem verstrekken, onvoldoende zijn om zijn opdracht uit te voeren. De boedelnotaris bemiddelt tevens in de conflicten die de partijen scheiden en draagt bij tot een akkoord tussen partijen. Hij heeft tot primordiale opdracht partijen te verzoenen…” (*)

(*) Gent 13/11/1998, A.J.T. 1999-00, 305, Rb. Brugge 8/11/2002, T. Not. 2004, 184, J. FACQ**) 

** aldus Jan FACQ, notarieel jurist, medewerker notariaat VERSTRAETE te Sinaai.

Verder lezen wij van de hand van notarieel jurist Jan Facq, in TPR 2005* (*Tijdschrift voor Privaat Recht) met betrekking tot de boedelbeschrijving en de opening van werkzaamheden door de notaris, het volgende:

"De boedelnotaris verzamelt alle noodzakelijke inlichtingen die hem moeten in staat stellen een zo correct mogelijke vereffeningstaat op te stellen…

Het spreekt vanzelf dat hij de verdeling niet beperkt tot de activa die hij zelf op het kantoor ter beschikking heeft van de erfgenamen of tot de activa en passiva waarvan hij kennis heeft. Zijn opdracht is immers alle noodzakelijke gegevens te verzamelen, ondermeer via opening van werkzaamheden en boedelbeschrijving, maar ook via eigen opzoekingen en gerichte vragen. Het gebeurt immers geregeld dat één of meer partijen alles in het werk stellen om de werkzaamheden van de vereffening-verdeling te vertragen…

Zo partijen in gebreke blijven, komt het aan de boedelnotaris toe alle nuttige opzoekingen te doen om de precieze en volledige samenstelling van de te verdelen massa te kunnen vaststellen, bv. bij alle banken waar de erflater rekeningen had, kluizen huurde, titels aankocht of verhandelde, beleggingen deed.

Het Hof van beroep te Gent gaat ver wanneer het stelt dat de notaris desgevallend (zelfs in het buitenland) de nodige rechterlijke beslissingen moet uitlokken (zie art. 877 Ger. W.) om de vereiste inlichtingen te verkrijgen. Laat ons zeggen dat de notaris een actieve taak heeft bij het verzamelen van relevante gegevens en daarvoor over heel wat middelen beschikt, zonder dat dit nochtans partijen ontslaat van hun verplichting hiertoe volledige medewerking te verlenen en in de eerste plaats zelf de nodige gegevens te verstrekken, waarover zij beschikken en die zij op straffe van heling verplicht zijn mede te delen."

         Verder lezen wij met betrekking tot het formuleren van zwarigheden:

"Het Comité voor Studie en Wetgeving van de K.F.B.N. vulde de lijst van uitzonderingen enigszins aan door te stellen dat er in de homologatiefase* (*homologatie = bekrachtiging door de rechtban) nog nieuwe beweringen en zwarigheden kunnen naar voor gebracht worden, o.a.: indien de notaris in gebreke is gebleven… indien een nieuw stuk of feit van overwegend belang opduikt (772 G.W.).”

"Het Hof van Beroep van Gent voegde daar in deze periode het geval aan toe waarin de staat van de notaris en de zwarigheden* (*bezwaren en aanmerkingen) daarop geformuleerd, tot stand kwam op grond van gebrekkige en onvolledige gegevens die door een partij bewust en gewild (door meineed en/of heling) aan de notaris en de andere partijen onthouden werden… Sommige gezaghebbende rechtsleer is ertoe bereid en is van oordeel dat indien de boedelnotaris(sen) geen akte nam van bepaalde opmerkingen van partijen of hen niet aanmaande om hun beweringen en zwarigheden te formuleren er sprake is van miskenning van de rechten van verdediging…"

         Aldus notarieel medewerker jurist Jan Facq.

            Verder lezen wij:

"De vereffening moet persoonlijk door de notaris worden bewerkstelligd en het resultaat van zijn vaststellingen, opzoekingen en onderzoeken en niet van een gewone uiteenzetting van de beweringen en ontkenningen van de partijen.

De vereffening en de verdeling die hij vaststelt en voorstelt aan de partijen, moet rechtvaardig zijn in de volle betekenis van het woord. De notaris moet zich actief bezighouden met het verzamelen van inlichtingen. Hij moet een "beheersrekening" opmaken wanneer een van de deelgenoten het beheer van de massa heeft waargenomen en de individuele rekeningen van elke deelgenoot opstellen. De notaris moet zijn persoonlijk advies - in rechte en in feite - geven over elke opgeworpen betwisting en de redenen aangeven voor de oplossingen die hij voorstaat…" (*)

(*) Mons, 15 september 1992, Rev. not. b. 1995, 222; Antwerpen 12 november 2003, NjW 2004, 340, noot B.W.)

            Nuttig is ook te wijzen op een vonnis van de Rechtbank te Luik:

Bij het verzamelen van inlichtingen, waar de partijen in principe aan de notaris de inlichtingen moeten verschaffen maar dit niet doen, dan was de rechtbank te Luit van oordeel, met betrekking tot een delicate zaak, “dat de notaris problemen had kunnen voorkomen door de partijen te ondervragen. De notaris moet de partijen ondervragen en de partijen moeten aan de notaris antwoorden. De notaris heeft een algemene taak van volledigheid. Als er gevaar is dat bepaalde gegevens voor bepaalde erfgenamen verstoken blijven, dan dient de notaris op te treden."

         (Rechtbank Luik, 5/06/89, Rev. Not. B.,1989…)

Ik citeer uit “Rechtspraak” (tijdschrift Kluwer), van de hand van Jan Facq, notarieel jurist, onder andere het volgende, en nuttig voor de burger erfgenaam rechtzoekende bij een gerechtelijke vereffening en verdeling van een erfenis:

De feitelijke elementen die een schenking behelzen verschillen van geval tot geval. Vaak behoort het tot de kiese taak van de notaris-vereffenaar om die "loutere" feiten juist te ordenen, te selecteren en te analyseren zodat de staat van vereffening genoegzaam wordt verantwoord. Een loutere opsomming van feiten zonder gepaste juridisch discours met onvoldoende aandacht voor de feiten volstaat helemaal niet. Het maakt dat de notaris tekort schiet in zijn motiverings-plicht waardoor gefrustreerde partijen onvermijdelijk zwarigheden zullen formuleren tegen het voorgestelde project van vereffening-verdeling.

Verzegeling en boedelbeschrijving. Het is al vaak geschreven: zelfs in procedures van gerechtelijke verdeling is de boedelbeschrijving, veel meer dan het proces-verbaal van opening van werkzaamheden, het instrument bij uitstek om "definitieve" informatie te verzamelen. De boedelbeschrijving is - zo weet men - geen louter beschrijvende maatregel maar heeft een belangrijke bewijsfunctie; de betrokken partijen hebben de verplichting om spontaan alle verklaringen af te leggen welke dienstig zijn om de boedel samen te stellen.

Strafklacht: heeft de familie meer concrete vermoedens dan is ze misschien nog een stap verder gegaan en werd strafklacht ingediend. De familie hoopt zodoende dat het verhoor van de partijen en andere bijkomende onderzoeksmaatregelen, zoals een huiszoeking bij en de opening van koffers ten name van de in verdenkinggestelde personen, tot bekentenissen zal leiden, nuttige documenten of de goederen zelf zal opleveren.

In extreme gevallen kan de onderzoeksrechter worden overtuigd om een volledig onderzoek te laten uitvoeren naar de vermogensopbouw van de verdachte, met inbegrip van het opvragen van gegevens bij pensioendiensten, sociale secretariaten…

Dergelijk onderzoek wordt slechts uitzonderlijk bevolen, meestal na een klacht voor meineed of valsheid in geschriften bij het afsluiten van de boedelbeschrijving, omdat er b.v. overduidelijk aanwijzingen zijn dat de "verdachte" een wel zeer groot eigen vermogen heeft opgebouwd dat in generlei mate in verhouding is met zijn/haar "gekende" inkomsten.

Van zodra de goederen zijn teruggevonden kan het eigenlijke proces van "terug"vordering beginnen op grond van een misdrijf…

Contractuele basis: aan de volmachtdrager die gelden heeft afgehaald of overboekingen in zijn voordeel deed zal de familie rekenschap kunnen vragen van de uitvoering van zijn opdracht (artikel1993 van het Burgerlijk Wetboek) en derhalve op contractuele grond ageren  (verklaringen vanwege Augusta in het verhoor strafklachtprocedure).

Beweert de lasthebber dat hij de gelden heeft afgegeven dan zal hij het bewijs daarvan moeten leveren. Slaagt hij daar niet in dan zal hij tot teruggave worden verplicht en desgevallend tot het betalen van de interest (art. 1996 B.W.) als vergoeding voor de contractuele fout die hij beging namelijk het niet in acht nemen van de verbintenis iets niet te doen. De volmachtdrager zal immers geacht worden de tegoeden in eigen voordeel te hebben aangewend.

De bevinding dat een mede-erfgenaam of een derde over een bankvolmacht beschikte, volstaat niet om hem als lasthebber tot verantwoording te kunnen verplichten. Het is enkel als de mandataris effectief gebruik heeft gemaakt van zijn volmacht dat hem rekenschap over dat gebruik kan worden gevraagd.

Zoals al opgemerkt is de boedelbeschrijving de gelegenheid bij uitstek voor de notaris om de partijen gericht te ondervragen. Eerbiediging van het formele karakter van de uitnodiging met daarin een verwijzing naar de functie van de boedelbeschrijving en de vereiste medewerking is aangewezen. Op die manier zijn partijen zich van meetaf bewust van de belangrijkheid van de verrichting, bovendien zullen ze minder verontwaardigd reageren als er effectief vragen worden gesteld.

De notaris zal desgevallend alle partijen ondervragen over het bestaan en het gebruik van volmachten over de rekeningen. Ingeval de notaris reeds beschikt over resultaten van een bankonderzoek dan zal hij partijen hiermee confronteren.

Het past niet dat sommige partijen, laat staan de notaris, deze resultaten achterhouden in de veronderstelling dat hun mede-erfgenaam-mandataris zwijgt of vergeet om dan naderhand de sanctie van heling toe te passen.

Dergelijke houding die een inbreuk uitmaakt op de verplichting van alle partijen om loyaal mee te werken aan het opmaken van een correcte verdeling en derhalve aan het voorafgaand samenstellen van de massa, werd reeds gesanctioneerd in de rechtspraak en aangeklaagd in de rechtsleer.

Het is meestal ingevolge de ondervraging in het kader van de boedelbeschrijving dat én het bestaan van o.a. een bankvolmacht, het eventueel beheer van gelden, én het "bezit" én de (vergeldende) schenking door één van de erfgenamen wordt verklaard.

Dat de mandataris de "mogelijkheid" heeft om zich goederen toe te eigenen staat buiten kijf. Een te ruime interpretatie staat echter haaks op de vaststelling dat een mandataris normaal slechts rekenschap moet afleggen als vaststaat dat hij ook als dusdanig is opgetreden.

De familie zal zich daarom in eerste instantie op de persoon van de erfgenaam-mandataris concentreren ook al zijn de tegoeden uiteindelijk bij een niet-erfgenaam terecht gekomen. Het vereiste van persoonlijk profijt is trouwens niet in artikel 792 B.W. ingeschreven, enkel het nastreven van het nadeel van de andere erfgenamen. De erfgenaam-mandataris die goederen/tegoeden van de boedel bij derden parkeert (banken?) en dit "vergeet" te melden of beweert in opdracht van de erflater te hebben gehandeld zal om die reden ook de sanctie van heling ondergaan.

Elke erfgenaam heeft de verplichting om alle schenkingen aan de notaris te melden, of ze hem als voorschot dan wel buiten deel werden gedaan, zoniet maakt hij zich schuldig aan heling.

De notaris zal trouwens niet vergeten om naar aanleiding van de inventaris (of van de opening van werkzaamheden) aan de partijen uitdrukkelijk te vragen of één van hen schenkingen ontvangen heeft en zal zijn vraag dienaangaande toelichten.

Aansluitende vragen betreffende de wijze waarop en de omstandigheden waarin de schenking is gedaan zullen nuttig zijn om naderhand de oprechtheid van de verklaring en de geldigheid van de ingeroepen titel te toetsen.

(vervolg: 2)

Wat de burger erfgenaam moet weten:

Belangrijke regelgeving

bij een gerechtelijke vereffening en verdeling van een erfenis,

na de aanstelling van een (boedel)notaris

door de rechtbank.

vanwege Jos Suys

Van: Verstraete Johan [mailto:johan.verstraete@pandora.be]
Verzonden: vrijdag 30 december 2005 18:48
Aan: Suys Jos
CC: Johan Kantoor Verstraete
Onderwerp: Ger. Vereffening-verdeling De Meyst-Jacobs

Geachte mevrouw,

Geachte heer,

Betreffende de gerechtelijke vereffening-verdeling Nalatenschappen de Meyst-Jacobs waaromtrent u een aantal vragen heeft geformuleerd in uw mailbericht van 22 december 2005, ben ik zo vrij te verwijzen naar een aantal passages uit mijn teksten die ik heb ingeleverd voor het overzicht van rechtspraak Erfenissen (1996-2004) dat wellicht in januari 2006 zal gepubliceerd worden in TPR/Tijdschrift voor Privaatrecht. De nagelezen drukproeven zijn in elk geval begin van deze maand ingeleverd.

Deze passussen hebben betrekking op de vragen die ik meen bij u te onderkennen.

Zij hebben een algemene draagwijdte (relevantie) en hebben zeker niet de bedoeling een collega aan te vallen. Ik laat de conclusies aan de partijen.

Mocht u echter nog vragen hebben, aarzel dan niet mij te contacteren.

(vervolg: 3)

Wat de burger erfgenaam moet weten:

HELING, Burgerlijk Wetboek, artikel 792

Verborgen houden of wegmaken van goederen door een erfgenaam,

bij de vereffening en verdeling van een nalatenschap.

Uiteenzetting bij artikel 792 van het Burgerlijk wetboek

waar voormalig notaris Johan Verstraete zijn cliënten Joanna De Meyst en Els Suys

in 2004/2005 heeft naar verwezen

bij de verdere afwikkeling van de nalatenschappen De Meyst - Jacobs (*)

en van Augusta De Meyst.

(*) aansluitend de invulling van de nalatenschap van hun dochter Augusta De Meyst

met een vordering vanwege Joanna De Meyst

 in de nalatenschap van haar zus Augusta De Meyst.

Artikel 792 B.W.: De erfgenamen die goederen van de nalatenschap hebben weggemaakt of verborgen gehouden, verliezen de bevoegdheid om de nalatenschap te verwerpen; al verwerpen zij deze, toch blijven zij zuiver erfgenaam, zonder op enig aandeel in de weggemaakte of verborgen gehouden zaken aanspraak te kunnen maken.

Hier aanklikken voor lezen volledig artikel.